Ένα τσουνάμι καταγγελιών ήρθε, για να ταράξει τα νερά της ελληνικής πραγματικότητας και το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης εμφανίστηκε στο προσκήνιο. Τα μανταλωμένα από φόβο, για χρόνια στόματα “δεν έκατσαν φρόνιμα” και κραύγασαν σθεναρά μία αλήθεια που συμπαρέσυρε μία ολόκληρη κοινωνία. Η σεξουαλική κακοποίηση έγινε το φλέγον θέμα των ημερών και όχι άδικα, αφού για χρόνια παρέμενε ένα καλά κρυμμένο “κοινό” μυστικό. Ίσως, η περίοδος που βιώνουμε, να γίνει το έναυσμα για τη δημιουργία ανθρώπινων αντί ανθρωπόμορφων κοινωνιών. Ίσως πάλι, κάτι τέτοιο να είναι απλά ουτοπικό. Το μόνο που μπορούμε να πούμε με σιγουριά, είναι, πως οι τελευταίες εξελίξεις αποτέλεσαν για όλους μας πηγή βαθύ προβληματισμού. Με βάση αυτό, ας κάνουμε μία ανασκόπηση του θέματος!
Σεξουαλική κακοποίηση – Ορισμός
Αφορμώμενοι λοιπόν από την επικαιρότητα, ας πιάσουμε το θέμα από την αρχή και ας απαντήσουμε στο καίριο ερώτημα “τι είναι σεξουαλική κακοποίηση;”. Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η σεξουαλική βία δεν περιορίζεται σε μία ανεπιθύμητη σεξουαλική πράξη. Στα πλαίσιά της εμπεριέχεται κάθε κίνηση ή απόπειρα που ενέχει εξαναγκασμό και αποβλέπει στην σεξουαλική εκμετάλλευση και προσβολή του ατόμου. Ακόμα και σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου με τέτοια διάθεση δεν εξαιρούνται, ενώ η σχέση θύτη και θύματος ποικίλει (Γίνεται λόγος ακόμα και για περιπτώσεις αιμομιξίας).
Σεξουαλική κακοποίηση και αναπηρία
Η σεξουαλική κακοποίηση δε φαίνεται να γνωρίζει όρια και περιορισμούς, ούτε ως προς την εκδήλωσή της, ούτε ως προς τα θύματά της. Τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται συχνά στο επίκεντρο επίδοξων θυτών με σκοπό την εκμετάλλευσή τους. Ως κύριο αίτιο, εμφανίζεται η ευαλωτότητά τους και η ανισχυρία τους προς αντίσταση, γεγονός που τα κατατάσσει νούμερο 1 στη λίστα των σεξουαλικά κακοποιημένων ατόμων. Μάλιστα, η κακοποιητική αυτή συμπεριφορά έχει θεωρηθεί έγκλημα μίσους, αφού ένας από τους παράγοντες που την προκαλούν είναι στερεοτυπικές αντιλήψεις εναντίον της αναπηρίας. Το δυστύχημα σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι πως λόγω του κοινωνικού στίγματος, ο κακοποιός καταφέρνει να ξεφεύγει από τη δικαιοσύνη και το άτομο καλείται να παλέψει μόνο με το τραύμα του.
Ήξερες ότι;
1. Πριν την ενηλικίωση, 1 στα 6 αγόρια κακοποιείται σεξουαλικά, ενώ το ποσοστό των κοριτσιών ανέρχεται 1 στα 4. Σε άτομα με αναπηρία το ποσοστό των γυναικών παραμένει ίδιο, ενώ των ανδρών μειώνεται αρκετά, φτάνοντας να κακοποιείται 1 στους 15 άνδρες.
2. Ο “φόβος του ξένου” τείνει να γίνει μύθος. Το 90% των θυμάτων γνωρίζουν τον βιαστή τους. Εξ’ αυτών, το 50% κακοποιείται από κάποιο “άτομο εμπιστοσύνης“, ενώ το 40% αντιστοιχεί σε περιστατικά αιμομιξίας. Τα άτομα με νοητική υστέρηση, διατρέχουν ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο καθημερινά, αφού δέχονται επίθεση από άτομα που έχουν αναπτύξει οικειότητα.
3. Τα άτομα με νοητική αναπηρία κακοποιούνται σεξουαλικά με ρυθμό 7 φορές υψηλότερο από εκείνους χωρίς αναπηρία.
4. Τα άτομα με νοητική αναπηρία μπαίνουν στο στόχαστρο ως εύκολα θύματα προς χειραγώγηση. Η αδυναμία τους να καταγγείλουν το γεγονός, οδηγεί στο να μένουν τέτοια εγκλήματα ως επί το πλείστων ατιμώρητα. Έτσι, ο κακοποιός είναι ελεύθερος να εγκληματήσει ξανά.
5. Μόνο το 3% των σεξουαλικών κακοποιήσεων που αφορούν άτομα με αναπηρία, καταγράφεται.
6. Οι γυναίκες με αναπηρία είναι πολύ πιο πιθανό να έχουν ιστορικό ανεπιθύμητου σεξ με έναν σύντροφο (19,7% έναντι 8,2%). Περίπου, το 80% των γυναικών και το 30% των ανδρών με αναπτυξιακή αναπηρία έχουν υποστεί σεξουαλική επίθεση. Οι μισές από αυτές τις γυναίκες δέχθηκαν επίθεση περισσότερες από 10 φορές.
7. 2 στα 10 παιδιά στην Ελλάδα αναφέρουν ότι έχουν υποστεί μία εμπειρία σεξουαλικής βίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Πιο αναλυτικά: – 1.000 ως 2.000 μέχρι 3 ετών κακοποιούνται κάθε χρόνο (ποικιλοτρόπως). – 28.000 περιστατικά παιδικής κακοποίησης συμβαίνουν ετησίως. – 2.800 παιδιά είναι μικρότερα των 5 ετών. – 2.240 απέκτησαν κάποια μορφή αναπηρίας εξαιτίας κακοποίησης. (Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού) Ωστόσο, τα επίσημα στατιστικά δεν είναι αντιπροσωπευτικά, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών δεν το αναφέρουν ποτέ. 8. Τα τελευταία χρόνια οι επίσημοι καταγγελλόμενοι βιασμοί στην Ελλάδα ανέρχονταν σε περίπου 200 το χρόνο, ενώ οι καταγγελίες για σεξουαλική εκμετάλλευση ξεπερνούσαν τις 2.000. (στοιχεία ΕΛ. ΑΣ., 2018)
Θύτες
Το τέρας της σεξουαλικής κακοποίησης είναι πολύμορφο, αφού κάποιες φορές αποκαλύπτει αμέσως το τρομακτικό του προσωπείο και άλλες επιτίθεται ύπουλα. Στην δεύτερη περίπτωση ανήκουν θύτες, οι οποίοι αρχικά προσεγγίζουν τα θύματά τους φιλικά και ύστερα, τα εκμεταλλεύονται ψυχικά και σωματικά. Σε αυτούς ανήκουν κακοποιητικοί γονείς, συγγενείς και φίλοι του άμεσου περιβάλλοντος ή φροντιστές και θεραπευτικό προσωπικό. Υπάρχουν πολλές γνωστές περιπτώσεις, στις οποίες άτομα με αναπηρία έχουν κακοποιηθεί από προσωπικό ιδρυμάτων φροντίδας. Μία τέτοια ιστορία αποκαλύφθηκε σε πρόγραμμα του BBC για το ίδρυμα Castlebeck στο Μπρίστολ. Η δημοσιότητα που πήρε, οδήγησε στο κλείσιμό του και στην απόλυση μέρους του προσωπικού. Όσον αφορά τις μορφές της σεξουαλικής κακοποίησης στην αναπηρία, οι συχνότερες μετά το βιασμό και την παρενόχληση είναι οι εξ’ αναγκασμoύ εγκυμοσύνες και αμβλώσεις.
Είδη Σεξουαλικής Βίας:
– Σεξουαλική Επίθεση – Βιασμός
– Παιδοφιλία – Παιδική Σεξουαλική Κακοποίηση
– Σεξουαλική Δουλεία / Εμπορία με σκοπό την πορνεία / Αναγκαστική έκθεση σε πορνογραφία
– Σεξουαλική Παρενόχληση (σε εργασιακό/κοινωνικό/εκπαιδευτικό κ.α. πλαίσιο. Πολλές φορές, μέσω χειραγώγησης, εκφοβισμού και απαίτησης ανταλλαγμάτων.)
– Ηδονοβλεψία / CatCalling ( = χυδαία σεξουαλική φραστική επίθεση)/ Μη λεκτική παρενόχληση (π.χ. επίμονο πονηρό βλέμμα σε σημεία του σώματος, όπου το άτομο νιώθει άβολα και αίσθημα κινδύνου.)
– Αναγκαστική εγκυμοσύνη
– Αναγκαστική άμβλωση
– Αναγκαστικός γάμος
– Ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων/ Αναγκαστική στείρωση
– Δοκιμές παρθενίας
Παράγοντες που οδηγούν στη Σεξουαλική κακοποίηση των ατόμων με νοητική αναπηρία
– Η εξάρτηση των ατόμων με αναπηρία από κάποιον τρίτο. Οι σωματικές και νοητικές μειονεξίες τους εκμεταλλεύονται συνήθως από άτομα του στενού τους κύκλου με τα οποία έρχονται σε άμεση επαφή.
– Η “μαθημένη συναίνεση“. Τα άτομα με νοητική κυρίως αναπηρία έχουν ανατραφεί από μικρή ηλικία να ακολουθούν τις κρίσεις των ενηλίκων που είναι υπεύθυνοι για τη φροντίδα τους. Έτσι, αποκτάται η ψευδαίσθηση, πως δεν είναι σε θέση να έχουν ενεργό ρόλο στη λήψη αποφάσεων για τον ίδιο τους τον εαυτό.
– Ο παραγκωνισμός από τη κοινωνική ζωή που προκαλεί το κοινωνικό στίγμα και η αδυναμία ένταξης σε ομάδες. Τα άτομα με νοητική αναπηρία παρουσιάζουν συχνά την επιθυμία να ευχαριστούν τους άλλους, για να κατορθώσουν να γίνουν αρεστοί. Στην ανάγκη τους αυτή πατούν οι μετέπειτα κακοποιοί τους.
– Η ανάγκη για συντροφικότητα σε συνδυασμό με την αποκοπή τους από την έκφραση της σεξουαλικότητας τους. Τα άτομα με νοητική αναπηρία αντιλαμβάνονται ως “αιώνια παιδιά”, άποψη που παρακωλύει το ξεκίνημα μίας υγιής ερωτικής ζωής. Κάτι τέτοιο οδηγεί τα άτομα σε γνωριμίες, συνήθως κρυφά από την οικογένειά τους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που αποβαίνουν σε αρνητικά αποτελέσματα.
– Η ελλιπής σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και η εκπαίδευση γύρω από την αποφυγή κινδύνων. Παρά το γεγονός της ομοιότητας που εμφανίζεται μεταξύ σεξουαλικής ανάπτυξης παιδιών με νοητική αναπηρία και παιδιών χωρίς, το σχολείο δε λαμβάνει την κατάλληλη μέριμνα. Με τον τρόπο αυτό το παιδί μένει στο σκοτάδι, κινδυνεύοντας είτε στην τρυφερή ηλικία, είτε μελλοντικά ως ενήλικας να πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης.
Επομένως, θεωρίες που δείχνουν ως αίτια τα ρούχα του θύματος, την πιθανώς προκλητική συμπεριφορά του ή την ηθελημένη επιδίωξη της κακοποίησης του, είναι αβάσιμες. Είναι προφανές, πως σε περιπτώσεις κακοποιήσεων με ή χωρίς αναπηρία την ευθύνη φέρουν τα κοινωνικά στερεότυπα, η ημιμάθεια, η φτωχή πληροφόρηση γύρω από θέματα σεξουαλικότητας, οι κλειστές κοινωνίες που δαιμονοποιούν το θύμα και κυρίως ο θύτης. Ωστόσο, οι κοινωνίες ως ηθικός αυτουργός δεν είναι ακόμα έτοιμες να αποδεχθούν τα λάθη τους…
Συνέπειες
Μελέτες γύρω από το ζήτημα έχουν αποδείξει, πως μία βίαιη σεξουαλική εμπειρία μπορεί να επιφέρει πλείστες αρνητικές συνέπειες. Αρκετά από τα πορίσματα κατέληξαν, πως ενδείκνυται να επιβαρυνθεί η κατάσταση αναπηρίας ή να εμφανιστούν προβλήματα ψυχοπαθολογίας. Έρευνα του Πανεπιστημίου του Cambridge (Sequeira και Hollins) ασχολήθηκε με κακοποιημένα άτομα που παρουσίαζαν μαθησιακές δυσκολίες. Η σεξουαλική κακοποίηση αποτέλεσε γι’ αυτά τη γεννεσιουργό αιτία μιας σειράς κλινικών επιδράσεων, όπως: κατάθλιψη, απώλεια αυτοεκτίμησης, αυτοκαταστροφικές τάσεις, ενώ σε πιο τραυματικές περιπτώσεις σημειώθηκαν περιστατικά διαταραχής πολλαπλής προσωπικότητας, διασχιστικά συμπτώματα έως και σχιζοφρενική ψύχωση. Ακόμα, δεν έλειπαν διαγνώσεις μετατραυματικού στρες και διαταραχές στη συμπεριφορά. Ωστόσο, η λύση σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι και τόσο βοηθητική. Κλινική έρευνα έδειξε, πως η ψυχική τους στήριξη είναι ελλιπής, ενώ ως τρόπος αντιμετώπισης επιλέγεται η χορήγηση ηρεμιστικών φαρμάκων, αποδεικνύοντας την κακή κατάσταση περίθαλψής τους.
Ενδεικτικά:
Αναπαραγωγική Υγεία: Γενεαολογικό τραύμα, Ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, Μη ασφαλής άμβλωση, Σεξουαλική Δυσφορία, Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, AIDS, Τραυματικά συρίγγια.
Ψυχική Υγεία: Κατάθλιψη, Διαταραχή Μετατραυματικού στρες, Άγχος, Διαταραχές Ύπνου, Διαταραχή Πανικού.
Συμπεριφορά: Αυτοκτονική – Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, Κίνδυνος εμφάνισης επιθετικής συμπεριφοράς, Κίνδυνος ανοχής σε μελλοντική σεξουαλική κακοποίηση.
Θάνατος από: Αυτοκτονία, Επιπλοκές ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, Μη ασφαλή άμβλωση, AIDS, Δολοφονία κατά τη διάρκεια βιασμού.
Συνοψίζοντας…
Η σεξουαλική κακοποίηση είναι μία εγκληματική πράξη που σακατεύει το σώμα και την ψυχή του θύματος. Είναι λυπηρό, πως ο ανεπτυγμένος κόσμος του 21ου αιώνα μετρά ακόμα χιλιάδες καταγγελίες ανά χρόνο, ενώ εξίσου τραγικό φαίνεται, πως τα περισσότερα από τα θύματα παγκοσμίως είναι άτομα με αναπηρία. Είναι ανατριχιαστικό, πως ο άνθρωπος φτάνει να εκμεταλλεύεται αδυναμίες και γίνεται άγριο θηρίο για να ευχαριστήσει τις “αδάμαστες” ορέξεις του. Η κοινωνία μας το ονομάζει αυτό κοινωνικό φαινόμενο, αλλά πιο ταιριαστή φαίνεται η απλή και καθημερινή λέξη “απανθρωπιά”. Σε όλη αυτή τη δίνη, θύμα παραμένει μόνο το θύμα, αφού το καθένα είναι ένας ήρωας και κάθε εμπειρία σεξουαλικής βίας μία μάχη. Η πραγματική λύτρωση ωστόσο έρχεται, όχι όταν υπομένεις σιωπηλά, αλλά όταν βρίσκεις το θάρρος να φωνάξεις “βοήθεια”!
– Πιο είναι το πιο θαρραλέο πράγμα που έχεις πει;
– Βοήθεια
(Winnie, The Pooh)
Χρήσιμα τηλέφωνα:
Εθνική Γραμμή SOS , το “Χαμόγελο του Παιδιού”: Τηλ : 1056
Εθνική Γραμμή Παιδικής Προστασίας: Τηλ: 1107
Τηλεφωνική Γραμμή SOS – Βία Κατά Των Γυναικών: Τηλ: 15900
Πηγές, που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
www.who.int: MedLeg (who.int)
www.npr.org: The Sexual Assault Epidemic No One Talks About : NPR
disabilityjustice.org: https://disabilityjustice.org/sexual-abuse/
www.hamogelo.gr: Σεξουαλική Κακοποίηση – Παρενόχληση Παιδιών Ο Κίνδυνος Μπορεί Να Είναι Πολύ Κοντά… (hamogelo.gr)
www.lifo.gr: Σοκάρουν τα στατιστικά της ΕΛ.ΑΣ. για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας | LiFO
www.amea-care.gr: Πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης για άτομα με νοητική υστέρηση – ΑμεΑ Care (amea-care.gr)
en.wikipedia.org: Sexual abuse and intellectual disability – Wikipedia
http://www.eif.gov.cy/: Είδη Σεξουαλικής Παρενόχλησης | Επιτροπή ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση (eif.gov.cy)
www.cambridge.org: Clinical effects of sexual abuse on people with learning disability | The British Journal of Psychiatry | Cambridge Core
Συντάκτης Ελένη Κωστή / www.maxmag.gr
- Ετικέτες ΑΜΕΑ, σεξουαλική κακοποίηση
Αφήστε μια απάντηση